Priča o grofovskoj porodici iz Banata, snimljena u tri nastavka pod nazivima „Sva ta ravnica“, „Jagodići“ i „Jagodići: Oproštajni valcer“, koji se upravo prikazuje na prvom programu Radio televizije Srbije, izazvala je pozitivne reakcije najvećeg dela publike i donela je pravo osveženje u, već decenijama, letargičnoj i monotonoj programskoj šemi RTS-a, čije je glavno obeležje postalo repriziranje, nekoliko (desetina) puta prikazanih serija. Ova uzbudljiva melodrama sa elementima trilera i horora, donosi nam zanimljivu priču nekog, davno prošlog, vremena i vrlo jasno odiše istaknutim prirodnim lepotama, ali i onim koje je stvorio čovek. Ipak u seriji se posebno istakao jedan vrlo bitan detalj – kaštel Jagodića u kome se odigrava veliki deo radnje.

- Foto: pravi dvorac porodice Jagodić / wikimedia.org

Gledajući seriju, opijeni lepotom ovog velelepnog zdanja, misli lako odlutaju u maštanje o tome kako bi bilo živeti u ovom dvorcu, okružen ljubaznom poslugom ili piti kafu jednog prijatnog prolećnog jutra u uređenoj bašti ovog kaštela. Ipak, ovo je samo priča o grofovima Jagodića, ranije prilično odanih Austriji, koji su imali posede u banatskom selu Konak, Krnjači, a kasnije i u Pančevu. Naravno, za potrebe snimanja serije uzet je odgovarajući objekat, a to, u ovom slučaju, nije originalni dvorac Jagodić iz mesta Stari Lec u opštini Plandište, u Banatu, koji je nakon Drugog svetskog rata nacionalizovan i pretvoren u administrativno-upravno središte, već dvorac Dunđerskih u mestu Kulpin, u opštini Bački Petrovac.

- Foto: Veliki dvorac – kaštel Dunđerskih / putovanja.info

Čitav kompleks zgrada i privrednih dobara u koji ulaze, dva dvorca sa pomoćnim objektima, koje su sagradili članovi nekada moćne porodice Stratimirović, park, stara zgrada škole, pravoslavna crkva, parohijalni dom, slovenačka evangelistička crkva i rodna kuća patrijarha Georgija Brankovića, sagrađen je u drugoj polovini 18. i početkom 19. veka, a danas spada u nacionalna dobra muzeja Vojvodine i nosi naziv Muzejski kompleks Kulpin.

- Foto: Muzejski kompleks Kulpin / muzejvojvodine.org

Ovo naselje u okolini Kulpina, postalo je pustara nakom Karlovačkog mira iz 1699. godine i oslobođenja ovih krajeva od Turaka. Braća Stratimirović, poreklom iz Hercegovine, uložili su velike napore i organizovali znatan broj hercegovačkih mladića za rat protiv Turaka, a na strani Austrije, koji je završen Požarevačkim mirom iz 1739. godine. Ovim mirom definitivno je ustaljena granica na Savi i Dunavu, nakon čega je carica Marija darovala oko 10 000 jutara zemlje i dozvolila ovim porodicama iz Hercegovine da se nasele u oblasti Kulpina, a Stratimirovići su poveljom carice Marije iz 17. jula 1745. godine za sebe dobili 3 200 jutara zemlje. Stratimirovići su, u početku, sagradili male kuće, zatim nešto veće, gospodske, a u drugoj polovini 18. veka i mali dvorac, koji je i danas sačuvan. Veliki dvorac – kaštel, sagrađen je 1826. godine, a na drugoj strani doline su sagrađeni pravoslavna crkva, parohijani dom, srpska škola i opštinska kuća.

- Foto: Upravna zgrada / putovanja.info

Porodica Stratimirović, koja je dala mnoge bitne ličnosti kao što su Stefan Stratimirović, karlovački mitropolit i Đorđe Stratimirović, komandant srpske vojske, tokom izgradnje čitavog kompleksa previše se zadužila i ovaj velelepni sistem građevina je, u drugoj polovini 19. veka,  prodat Mateju Semzu od Kamjanke. Ova mađarska porodica je ceo posed, već 1899. prodala tada izuzetno moćnom trgovcu, industrijalcu i veleposedniku – Lazaru Dunđerskom. Lazar je bio toliko uticajan da je svog sina Đorđa oženio jednom rođakom vladarske porodice Karađorđević.

Lazar Dunđerski
Foto: www.geni.com

Lazar Dunđerski je angažovao arhitektu Momčila Tapavicu koji je 1912. godine rekonstruisao veliki dvorac. Ipak ova rekonstrukcija nije promenila suštinski izgled zgrade, koja je zadržala odlike klasičnog stila, dok su najveće promene napravljene na krovnoj konstrukciji. Kaštel je izgrađen u klasičnom stilu i čini ga stepenište i četiri para jonskih stubova, a na začelju je petougaoni ulazni trem koji na bočnim stranama ima kružne otvore. Iznad trema se nalazi prostrana terasa, u koju se ulazi iznad salona,  natrkrivena kupolom, a sa nje se pruža pogled na park. Iz prostranog hola se ulazi u centralnu halu, koja ima dve dodatne prostorije sa strana, a kroz sredinu dvorca, vezu sa ostalim prostorijama obezbeđuje prostrani hodnik.

Budući da je Lazar Dunđerski bio možda i najimućniji posednik Vojvodine, česti gosti na posedima Dunđerskih, u Kulpinu, Čelarevu, Bečeju i Hajdučici, gde su sve imali dvorce, bili su istaknute ličnosti onovremene države, a pominje se čak i kraljica Marija, Petar Živković, Milan Stojadinović, kao i mnogi drugi.

Kompleks je bio u posedu Dunđerskih sve do nacionalizacije, koju su sprovele komunističke vlasti 1945. godine i naslednici ove značajne porodice i danas vode spor sa državom oko vraćanja 1000 jutara zemlje, nepravedno oduzetih njihovim dedovima. Što se građevina tiče, oba dvorca su 1970. godine zaštićena kao kulturno dobro, a 1991. odlukom AP Vojvodine proglašeni su spomenikom kulture izuzetnog značaja.

- 1. foto: TV serija Jagodići / www.rtvforum.net

AUTOR: Radosav Tucović